Lihoaren (Linum usitatissimum) laborantza garrantzi handikoa izan da Euskal Herrian, euskal lihoa Erresuma Batuko, Frantziako eta Italiako mihiseekin lehiatzen zen XVI. eta XVII. mendeetan. Urteetan ahanzturan gelditu den arren, berriro ere ezagutzen hasia da. Historikoki landa eremuko emakumeen artean garrantzi izugarria izan duen landarea da eta gaur egun karga sinboliko handia izaten jarraitzen du.

Lihoa Europako ehun-landare antzinakoenetako bat da; Neolitoaz geroztik erabili izan da eta ehungintzan onartua izan zen lehen landare-zuntza da. Ez dakigu ziur nola etorri zen lihoaren hazia Euskal Herrira, ezta ziur zein garaitakoa den ere, Joxe Migel Barandiaranek orain dela 4.500 urte, Neolitiko garaian, Kaukasotik ekarria zela zioen.

XV. eta XVI. mendeetan lihoak askatasuna eman zien emakume askori. Euskal baserrietan, 10 urte zituztenetik, hura lantzen eta eraldatzen ikasten zuten.  Sektorerik oparoena izan zen XX. mendera arte, industrializazioaren eta kotoiaren etorrerarekin desagertu ere egin zen.

VI. mendean, Portugaldik hona ekartzen zen linazia, liho hazia. Eta emakumeak hartzen zuen protagonismoa: hazia erein, moztu, landu, haria egin eta ehundu. Prozesu osoa bere esku zegoen, baita saltzea ere. Ehuleak beren buruen jabe ziren, gizartean estatus berezia ematen zien horrek. 

Nikolas Ormaetxea Orixe idazleak (1888-1961) baserrietan gauez elkartzen ziren iruleez hitz egiten du bere obran. Bizitza sozial oso bat zegoen lihoaren lanaren inguruan. Emakumeek egunaren amaieran lan egiten zuten, gauez, ohiko nekazaritza-lanak osatu ondoren, gaztainaz eta esne beroz osatutako “sorgin afariak” (sorgin-afariak) egiten zituzten bitartean. 

“Ereiten” ehun-zuntzerako liho ekologikoaren ekoizpen iraunkorraren alde apustu egiten duen proiektua da, 2021-22 urteetan garatua eta Landa Garapenerako Europako Nekazaritza Funtsaren bidez finantzatua.

Elkarlanean, proiektu pilotu berritzaile honek, hazteko ahalmena duen merkatu-eskaerari erantzuteko erronkari aurre egiten dio, bi aldagai kritiko azpimarratuz: ehun-lihoaren laborantzaren kalitate-bermea eta haren iraunkortasuna.

Laburbilduz, liho-zuntz ekologikoaren ekoizleak etorkizun hurbilean ehun-ziurtagiriak lortzeko prestatzea da helburua, beste labore batzuekiko sinergia-aukerak bilduko dituen negozio-eredu iraunkor bat sortuz, eta emaitzak beste ekimen batzuetara transferituz, merkatura lehenago eta hobeto iristeko.

Webgune honen bidez proiektu honen baitan sortu izan diren materialak, gidak nahiz baliabideak jaso eta zabalduko dira.